Astronomia

Astrolabium

Astrolabium to poprzednik sekstantu – pomiarowy przyrząd astronomiczny używany w nawigacji do początków XVIII wieku. Służy do wyznaczania ciał niebieskich nad horyzontem.
Przyrząd pomagał żeglarzom w określaniu szerokości geograficznej.

Wynalezienie astrolabium przypisuje się bądź to Hipparchowi – greckiemu matematykowi i geografowi z II w. p.n.e., bądź Hypatii z Aleksandrii, żyjącej w IV wieku matematyczce i filozofce.

Urządzenie rozwinęli uczeni Arabscy w IX i X wieku. Przyrząd służył m. in. do określania  położenia Kaaba w Mekce, w kierunku którego muzułmanie zwracają się w trakcie modlitwy. Centrum wytwarzania astrolabiów stało się miasto Harran, położone między Tygrysem a Eufratem.

Od X wieku astrolabium używane jest na europejskich uniwersytetach i dworach królewskich.

Astrolabium jest instrumentem odwzorowującym sferę niebieską na powierzchni płaskiej. Jest to swego rodzaju astronomiczny komputer, wykorzystywany na przykład do określania godziny wschodu czy zachodu Słońca, albo innej gwiazdy, do konwertowania współrzędnych gwiazd z jednego systemu na inny (poziomego, równikowego, ekliptycznego), albo do określania azymutu, wysokości i odchylenia gwiazd.

Astrolabium jest okrągłą, płaską tarczą składającą się z grupy elementów nieruchomych oraz ruchomych, którymi można obracać względem osi. Na obydwu stronach, przodzie i tyle instrumentu, umieszczone są różnego rodzaju rysunki i podziałki.

Najstarsze zachowane astrolabium perskiego astronoma Nastulusa (lub Bastulusa), pochodzące z 927 r. znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Kuwejcie.
Astrolabium znajdujące się w kolekcji wrocławskiego Muzeum Uniwersyteckiego pochodzi z XIV wieku i znajdowało się w instrumentarium tutejszego Obserwatorium Astronomicznego...