Multimedialna BAZA DANYCH

Kolekcje Uniwersyteckie > Astronomia > Zegar słoneczny równikowy

0da4f-z_rownikowy_w.jpg
1e8fd-z_rownikowy_www.jpg
31d36-z_rownikowy1_www.jpg

Astronomia

Zegar słoneczny równikowy

Zegar równikowy jest szczególnym przypadkiem zegara pochylonego, w którym rozłożenie linii godzinowych jest niezwykle proste. Powierzchnia tego zegara jest równoległa do płaszczyzny równika niebieskiego (przedłużenie równika ziemskiego do nieskończoności).
Gnomon jest prostopadły do powierzchni zegara, równoległy do osi Ziemi i skierowany w kierunku bieguna niebieskiego. Cień jest prostoliniowy i przesuwa się przeciwnie do ruchu Słońca z ze stałą prędkością. Dlatego linie godzin są rozmieszczone regularnie co 15°. Linie deklinacji są okręgami.

Ten typ zegara jest zegarem sezonowym, gdyż kiedy Słońce znajduje się powyżej równika niebieskiego, oświetla ono górną płaszczyznę zegara, w innych porach roku Słońce świeci na jego dolą część. W okolicach równonocy, zegar znajduje się niemal w płaszczyźnie Słońca a odczytywanie godziny staje się niemożliwe.

W zbiorach Muzeum Uniwersyteckiego znajduje się zegar tego typu o bardzo wyszukanym kształcie.
Kwadratowa płyta podstawy wsparta jest na czterech wysokich, nastawnych śrubach motylkowych. Na płycie tej widzimy krąg z podziałką stopniową 4 x 90° z jednostopniowym podziałem. Punkty głównych kierunków geograficznych oznaczono skrótami ich nazw łacińskich: SE – septentrion (północ), OR – orient (wschód), ME – meridian (południe), OC – occident (zachód). Na płycie podstawy leży obrotowa tarcza za wskaźnikiem dla skali stopniowej i wmontowanym małym kompasem.

Tarczę tę dźwiga masywny trójnóg – wspornik dla tarczy godzinowej, opatrzonej na stałe od spodu kwadrantem z rewersyjnym podziałem stopniowym 0°– 90° dla ustawienia tarczy godzinowej stosownie do odpowiedniej szerokości geograficznej. Tarcza ta ma na obwodzie skalę godzin 2 x 12 z zaznaczonym podziałem 5-minutowym, kwadransów i półgodzin. Na tarczy leży szeroka, wychodząca poza jej obwód wskazówka z owalnym okienkiem do odczytu godzin. Na niej opiera się odcinek łuku z podziałką deklinacji Słońca oznaczonej liczbami od 8 do 16 i znakami Zodiaku. Podziałka ta służy do ustawienia w odpowiedniej deklinacji Słońca ślizgającej się po łuku długiej alidady zaopatrzonej w dwa przezierniki. Skala deklinacji wykończona jest w pionie płaską, bardzo wydłużoną, profilowaną sterczyną, służącą zapewne jako rączka do obrotu całości konstrukcji na podstawie.


Zobacz również: